Een mooi cadeau aan alle Rotterdammers
De gemeente heeft alle Rotterdammers een cadeau gegeven. Of liever gezegd: zij kunnen dat in de bibliotheek afhalen. Er is een nieuw rijk geïllustreerd boek verschenen over wat we maar met een eufemistisch woord de internationale impact van onze stad zullen noemen. De titel maakt alles duidelijk: Koloniaal Rotterdam, Stad van Vandaag en Morgen. Auteurs Liane van der Linden en Els Schellekens vatten daarin de drie grote studies samen die in opdracht van het gemeentebestuur zijn verricht naar het koloniale verleden van Rotterdam. De hoogleraren Alex van Stipriaan Luïcius en Gert van Oostindien hebben over hun schouders meegekeken. Wie te lui is uit de stoel te komen, kan het boek ook hier downloaden.
Tula en hoe beschrijvend moet je zijn?
Het is prachtig geïllustreerd en toegankelijk geschreven. De auteurs hebben er voor gezorgd dat ook leerlingen uit het voortgezet onderwijs de tekst zonder moeite kunnen volgen. In sommige opzichten zijn ze terughoudend. Zo staat er dat de grote vrijheidsstrijder van Curaçao, Tula, na zijn gevangenneming is gemarteld en vermoord. Van de Linden en Schellekens besparen ons het relaas van wat er met hem gebeurde. Hij werd eerst met een ijzeren staaf van beneden naar boven geradbraakt. Dat wil zeggen: de beul brak al zijn botten. Daarna blakerde hij zijn gezicht met een fakkel. Vervolgens werd het hoofd van Tula afgehakt. Je kunt je afvragen: is het noodzakelijk deze gruwelen te delen? Of is dat sensatiezucht en slechte smaak? Ik ben daar zelf niet uit.
Beeldvorming
Ik weet het een en ander over koloniale geschiedenis. De studie van het verleden is tenslotte mijn vak. Misschien dat daarom het hoofdstuk over beeldvorming mij het meest aansprak. Liane van der Linden en Els Schellekens laten met aanschouwelijke voorbeelden zien hoe het beeld van de verre anderen en hun land werd gemanipuleerd om te passen bij de vooroordelen van de vroegere Rotterdammers. Zij meenden net als bijna alle Europeanen dat zij de rest van de wereld de beschaving brachten. Aan de andere kant van de grote zee vond je dan ook volkeren die op een lager niveau stonden: zij waren misleid, achterlijk, decadent, fatalistisch of gewoonweg wilden. Op die manier worden zij ook afgebeeld.
'Verre' volken
Verre volkeren werden overigens ook geacht zedeloos te zijn. Dat bood uiteraard tal van perspectieven aan de blanke overheersers, waarover uiteraard niet tot nauwelijks gesproken werd. Ik heb bij mij thuis allemaal etnografische studies liggen van rond 1900 – vaak in het Duits maar ook in het Nederlands – die rijk geïllustreerd zijn met afbeeldingen van vrouwen uit Azië en Afrika. Die hebben blote borsten. Daar staan dan uitvoerige teksten bij. Anders zou zo´n boek in die tijd verboden worden. Als je ze probeert te lezen, blijkt het allemaal vulsel te zijn en hogeschoolgelul.
Misleiding
Zo zijn dan generaties Europeanen volgepropt met vooroordelen die de heerschappij van de koloniale machten moesten rechtvaardigen. Het gewone volk is heel nadrukkelijk misleid over het eigen karakter en dat van de verre ander.
Die mechanismes legt Koloniaal Rotterdam bloot en dat alleen is een goede reden om een exemplaar op te halen. Dit boek hoort thuis in de woning van alle Rotterdammers.
Beluister Het Geheugenpaleis www.praatkast.nl/podcasts/het-geheugenpaleis, de podcast van Han van der Horst en John Knieriem over politiek en geschiedenis.
